Daniëlle Verstegen & Diana Dolmans, School of Health Professions Education (SHE), Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht University. | 02 December 2016
In elke klas bestaan er verschillen tussen leerlingen bijvoorbeeld op het gebied van interesse en cognitieve vaardigheden. Om kwaliteit van onderwijs te waarborgen voor alle leerlingen is het nodig de leerlingen op hun eigen niveau uit te dagen. Differentiëren kan hier een bijdrage aan leveren. Docenten denken echter dat daarvoor veel tijd gestoken moet worden in individuele begeleiding van leerlingen. Deze tijd is schaars in de lespraktijk waar veelal sprake is van grote klassen. In een praktijkgericht NRO onderzoek ontwikkelden docenten in het voortgezet onderwijs onder begeleiding van onderzoekers lessenseries waarin docenten differentiëren in de klas waarbij leerlingen middels opdrachten in groepen van elkaar leren. Docenten ontwierpen deze opdrachten samen met onderzoekers aan de hand van richtlijnen die gebaseerd zijn op hedendaagse leer- en instructietheorieën op het gebied van differentiatie, samenwerkend leren, het geven van feedback en opdracht gestuurd leren (o.a., Coubergs, Struyven, Engels, Cools, & De Martelaer, 2013; Hattie, & Timperley, 2007; Johnson, Johnson, & Smith 2007; Tomlinson et al, 2003; VanSteenkiste, Sierens, Soenens, Luyckx, & Lens, 2009). Hierbij werden zwakkere leerlingen geholpen door sterkere leerlingen (d.m.v. convergerende differentiatie) en sterkere leerlingen extra uitgedaagd (d.m.v. divergerende differentiatie). Om dit te bereiken werd er vaak gewerkt met samenwerkingsrollen. Bijvoorbeeld: in een van de projecten waren leerlingen in groepjes verantwoordelijk waren voor het ontwikkelen van een reisgids. In elk groepje waren er een eindredacteur, een grafisch vormgever en journalisten. De sterkere leerlingen kregen veelal de rol van eindredacteur omdat deze zwaarder was, of de rol van grafisch vormgever zodat zij vaardigheden konden leren waar ze normaal niet mee in aanraking zouden komen. De zwakkere leerlingen kregen de rol van journalist. Alle leerlingen waren individueel verantwoordelijk voor een stuk van de reisgids. Door met elkaar samen te werken konden de zwakkere leerlingen direct profiteren van de sterkere leerlingen. De sterkere leerlingen werden daarnaast uitgedaagd, omdat zij creatieve manieren moesten vinden om de zwakkere leerlingen te helpen.
Aanvankelijk stonden docenten vrij huiverig tegenover het idee dat ze zelf innovatief onderwijs zouden gaan bedenken. Na afloop waren zij echter allemaal enthousiast over de zelf ontworpen lessen en de opgedane inzichten. Docenten merkten op dat zij tijdens deze lessen een andere rol moesten aannemen: meer coach dan docent. Dat was even schakelen, maar een aantal van hen gaf ook aan dat zij daardoor ook meer tijd hadden om rond te lopen, te kijken en in te springen waar het echt nodig was.
Leerlingen waardeerden met name de afwisseling in de opdrachten, de feedback van hun docenten en het feit dat zwakkere leerlingen goed kunnen leren van sterkere leerlingen. De sterkere leerlingen geven wel aan dat hun uitdaging vooral beperkt bleef tot het helpen van zwakkere leerlingen.
Nadere informatie kan verkregen worden bij Daniëlle Verstegen of Diana Dolmans, zij zijn beide werkzaam bij de School of Health Professions Education (SHE), Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht University.
d.verstegen@maastrichtuniversity.nl of d.dolmans@maastrichtuniversity.nl.
Referenties
Coubergs, C, Struyven, K., Engels, N., Cools, W., De Martelaer, K. (2013). Binnenklasdifferentiatie: Leerkanssen voor alle leerlingen. Praktijkgerichte leerstudie in opdracht van VLOR. Brussel: Vlor-Acco.
Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research, 77(1), 81-112. doi:10.3102/003465430298487
Johnson, D.W., Johnson R.T. & Smith, K. (2007). The state of cooperative learning in postsecondary and professional settings. Educational Psychology Review, 19, 15-29.
Tomlinson, C. A., Brighton, C., Hertberg, H., Callahan, C. M., Moon, T. R., Brimijoin, K., . . . Reynolds, T. (2003). Differentiating instruction in response to student readiness, interest, and learning profile in academically diverse classrooms: A review of literature. Journal for the Education of the Gifted, 27(2-3), 119-145. Vansteenkiste, M., Sierens, E., Soenens, B., Luyckx, K., & Lens, W. (2009). Motivational Profiles From a Self-Determination Perspective: The Quality of Motivation Matters. Journal of Educational Psychology, 101(3), 671-688. doi:10.1037/a0015083